KHUYẾN MÃIBọ cánh cam, loài côn trùng nhỏ nhưng gây hại lớn, làm giảm năng suất và chất lượng nông sản. Với vòng đời phức tạp và tốc độ sinh trưởng nhanh, việc phòng trừ cần kết hợp nhiều biện pháp từ sinh học đến công nghệ. Cùng Airnano đọc bài viết này để tìm hiểu cách phòng ngừa hiệu quả và những tác động của bọ cánh cam đến nông nghiệp.
Đặc điểm của bọ cánh cam
Bọ cánh cam hay còn gọi là bọ rùa, thuộc họ Coccinellidae trong bộ Cánh cứng (Coleoptera) của lớp Sâu bọ (Insecta). Hiện nay, đã có trên 6.000 loài bọ rùa được mô tả, phân bố khắp thế giới, đặc biệt phổ biến ở các vùng nhiệt đới, bao gồm cả Việt Nam.
Bọ rùa có hình dạng đặc trưng là hình bán cầu, trông như những con rùa tí hon, với đường kính chỉ khoảng 5-6 mm. Chúng sở hữu các đặc điểm điển hình của loài cánh cứng, thường có màu sắc sặc sỡ nổi bật như đỏ, cam hoặc vàng, và thường có các đốm màu tối trên cánh.
Bọ rùa là nhóm côn trùng đa thực, tức là chúng có thể ăn nhiều loại thức ăn khác nhau. Dựa vào khẩu phần ăn, bọ rùa được chia thành hai nhóm chính: bọ rùa ăn thịt và bọ rùa ăn thực vật. Bọ rùa ăn thực vật thường là những loài phá hoại cây trồng ở Việt Nam.
Ngược lại, bọ rùa ăn thịt được coi là “bạn của nhà nông” vì chúng săn bắt các loài sâu bọ gây hại như rệp vừng và rệp sáp, giúp bảo vệ mùa màng.
Vòng đời của bọ cánh cam
Giai đoạn trứng
- Đẻ trứng: Bọ cánh cam cái đẻ trứng trên mặt lá hoặc thân cây. Mỗi con cái có thể đẻ từ 200-300 trứng trong suốt vòng đời của mình.
- Thời gian ấp trứng: Trứng của bọ cánh cam thường nở sau khoảng 7-10 ngày. Thời gian này có thể thay đổi tùy thuộc vào điều kiện môi trường như nhiệt độ và độ ẩm.
- Đặc điểm trứng: Trứng của bọ cánh cam có màu trắng hoặc vàng nhạt, hình bầu dục và rất nhỏ, chỉ khoảng 0.5 mm.
Giai đoạn ấu trùng
- Phát triển ấu trùng: Sau khi trứng nở, ấu trùng bọ cánh cam xuất hiện. Ấu trùng có hình dạng giống như con sâu, màu trắng hoặc vàng nhạt.
- Thức ăn: Ấu trùng chủ yếu ăn lá cây và các mô mềm khác của cây trồng, gây hại nghiêm trọng cho cây.
- Thời gian phát triển: Giai đoạn ấu trùng kéo dài khoảng 2-3 tuần. Trong thời gian này, ấu trùng lột xác nhiều lần để phát triển thành nhộng.
Giai đoạn nhộng
- Tạo kén: Khi đạt đến giai đoạn nhất định, ấu trùng bọ cánh cam chuyển sang giai đoạn nhộng. Chúng tạo kén bảo vệ xung quanh cơ thể để tiếp tục phát triển.
- Thời gian kén: Giai đoạn nhộng kéo dài từ 7-14 ngày. Trong thời gian này, bọ cánh cam hoàn toàn không ăn và chỉ tập trung vào quá trình biến đổi.
- Đặc điểm nhộng: Nhộng có màu vàng nhạt, kích thước nhỏ và rất dễ nhận biết khi quan sát kỹ các phần cây.
Giai đoạn bọ trưởng thành
- Xuất hiện bọ trưởng thành: Sau khi hoàn tất giai đoạn nhộng, bọ cánh cam trưởng thành chui ra khỏi kén. Đây là giai đoạn mà bọ cánh cam đã có đầy đủ cánh và cơ thể cứng cáp.
- Sinh sản: Bọ cánh cam trưởng thành có khả năng sinh sản ngay sau khi ra khỏi kén. Chúng tiếp tục vòng đời bằng cách đẻ trứng trên cây, bắt đầu một chu kỳ mới.
- Tuổi thọ: Bọ cánh cam trưởng thành có thể sống từ 2-3 tháng. Trong thời gian này, chúng chủ yếu ăn lá cây, hoa và quả cây, gây hại cho cây trồng.
Tập tính sinh hoạt của con bọ cánh cam
Tập tính ăn uống
- Thức ăn chính: Bọ cánh cam chủ yếu ăn lá cây, hoa, và quả. Chúng có thể gây hại nghiêm trọng cho cây trồng bằng cách cắn phá lá, làm giảm khả năng quang hợp của cây.
- Thời gian ăn uống: Chúng thường ăn vào buổi sáng sớm và chiều tối khi nhiệt độ môi trường mát mẻ hơn.
- Phạm vi ăn: Bọ cánh cam có thể di chuyển từ cây này sang cây khác trong khu vực rộng lớn để tìm kiếm thức ăn.
Tập tính sinh sản
- Thời gian sinh sản: Bọ cánh cam có khả năng sinh sản quanh năm, nhưng thường tập trung vào mùa xuân và mùa hè khi điều kiện thời tiết thuận lợi.
- Cách đẻ trứng: Con cái đẻ trứng thành từng cụm trên bề mặt lá hoặc thân cây. Mỗi cụm có thể chứa từ 20-50 trứng.
- Tốc độ sinh sản: Một con cái có thể đẻ từ 200-300 trứng trong suốt vòng đời của nó, tạo ra một quần thể bọ cánh cam nhanh chóng nếu không được kiểm soát.
Cách phân biệt con bọ cánh cam có lợi và con bọ cánh cam có hại
Bọ cánh cam có vai trò quan trọng trong nông nghiệp. Tuy nhiên, không phải loài nào cũng có lợi cho người nông dân. Dưới đây là cách phân biệt bọ cánh cam có hại và có lợi.
Bọ cánh cam có hại
Đặc điểm và tác hại:
- Thức ăn: Bọ cánh cam có hại chủ yếu ăn lá cây, chỉ để lại phần gân lá, gây tổn hại nghiêm trọng cho cây trồng như bầu, ngô, lúa, bí, khoai, sắn và nhiều loại cây khác. Chúng còn tấn công ngọn cây và các loại quả như sầu riêng, cà chua, dưa chuột.
- Hình dáng: Ấu trùng của bọ cánh cam có hại thường có hình tròn, kích thước lớn, cánh có màu sắc sặc sỡ nhưng không bằng bọ rùa có lợi. Cánh của chúng cứng hơn và có các chấm đen tròn.
Bọ cánh cam có lợi
Ấu trùng của bọ cánh cam có lợi có màu sắc sáng và sặc sỡ hơn nhiều so với loài có hại. Chúng thường bám trên mặt sau của lá và chuyên ăn các ấu trùng sâu non, giúp kiểm soát sâu bọ gây hại.
Các loài tiêu biểu:
- Bọ rùa vàng: Thường sống ở Bắc Mỹ, kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 0,5 cm. Cơ thể chúng có thể biến đổi màu sắc từ vàng sang đỏ với các chấm đen.
- Bọ rùa đỏ: Là một trong những loài bọ cánh cam phổ biến nhất trên thế giới, có màu đỏ pha cam với các chấm đen trên cánh trơn bóng. Hiện chúng đã xuất hiện ở hầu hết các châu lục.
Tác hại của bọ cánh cam đối với cây trồng
- Gây hại lá cây: Bọ cánh cam thường ăn lá cây, gây ra các lỗ hổng và làm giảm khả năng quang hợp. Lá cây bị tổn thương sẽ khô héo, rụng sớm, và ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.
- Phá hoại hoa và quả: Chúng còn tấn công hoa và quả cây, gây ra hiện tượng hoa rụng sớm và quả bị thối, giảm năng suất và chất lượng nông sản.
- Gây tổn thương thân cây: Bọ cánh cam cũng có thể cắn phá thân cây, tạo ra các vết nứt, làm cây dễ bị nhiễm bệnh và chết yểu.
- Lây lan bệnh: Bọ cánh cam là trung gian truyền các loại bệnh do vi khuẩn và nấm gây ra. Chúng mang theo mầm bệnh từ cây này sang cây khác, làm lan rộng bệnh tật trong vườn cây.
- Giảm sức đề kháng của cây: Cây trồng bị bọ cánh cam tấn công sẽ yếu đi, giảm khả năng chống chịu với các điều kiện bất lợi như khô hạn, bão lụt và các loại sâu bệnh hại cây trồng khác.
Cách phòng trừ bọ cánh cam hiệu quả
Có nhiều cách để phòng trừ bọ cánh cam hiệu quả, tùy thuộc vào loại bọ cánh cam và mức độ xâm nhiễm. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:
- Biện pháp thủ công:
- Bắt bằng tay: Nếu số lượng bọ cánh cam ít, bạn có thể bắt chúng bằng tay và tiêu diệt.
- Dùng vòi nước xịt: Xịt nước mạnh lên cây để loại bỏ bọ cánh cam và trứng của chúng.
- Dùng bẫy dính: Đặt bẫy dính màu vàng gần cây trồng để thu hút và bắt bọ cánh cam.
- Biện pháp hóa học:
- Sử dụng thuốc trừ sâu: Chỉ nên sử dụng thuốc trừ sâu khi các biện pháp khác không hiệu quả và cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng để tránh gây hại cho môi trường và sức khỏe con người.
- Biện pháp phòng ngừa:
- Vệ sinh vườn tược: Thường xuyên làm cỏ, dọn dẹp tàn dư cây trồng để loại bỏ nơi trú ẩn của bọ cánh cam.
- Luân canh cây trồng: Trồng luân phiên các loại cây trồng khác nhau để tránh tạo điều kiện cho bọ cánh cam sinh sôi.
- Kiểm tra thường xuyên: Thường xuyên kiểm tra bọ cánh cam và có biện pháp xử lý kịp thời.
- Trồng cây xua đuổi: Một số loại cây như bạc hà, hương thảo, tỏi có thể giúp xua đuổi bọ cánh cam.
Kết luận
Airnano hy vọng rằng, với những thông tin chi tiết và hữu ích trong bài viết này, bạn đọc sẽ có thêm kiến thức và giải pháp hiệu quả để đối phó với bọ cánh cam, đảm bảo sự phát triển bền vững cho nông nghiệp.
Thông tin liên hệ:
- Địa chỉ trụ sở chính: 50 Nguyễn Hữu Thọ, Phường Xuân Phú, Thành phố Huế
- Chi nhánh Kiên Giang: A15 - 22A Đường Số 5, Tp. Rạch Giá, Kiên Giang
- Chi nhánh Đồng Nai: ĐT 765, Ấp Bể Bạc, Xã Xuân Đông, Cẩm Mỹ, Đồng Nai
- Chi nhánh Sóc Trăng: 258 QL1A, Ấp Đại, Mỹ Xuyên, Sóc Trăng
- Hotline: 0989.75.6688 - 091.555.8888
- Website: https://airnano.vn/
- Facebook: https://www.facebook.com/AirnanoMayBayNongNghiepVietNam
- Email: contact@airnano.vn
